زنبورها محلول‌های قندی آغشته به آفت‌کش‌ها را ترجیح می‌دهند و این مواد نیکوتین‌مانند جمعیت آنها را به شدت کاهش داده است.
شرح عکس: زنبور مخملی دم‌قرمز سرگرم پیدا کردن غذا. یک پژوهش نشان می‌دهد که زنبورها از آفت‌کش‌های نیکوتین‌مانند لذت می‌برند، تقریبا به همان شیوه که سیگاری‌ها با توتون تحریک می‌شوند.
بر اساس یک پژوهش جدید زنبورها احتمالا به آفت‌کش‌های نیکوتین‌مانند معتاد می‌شوند، همانطور که انسان به سیگار وابسته می‌شود. در این مقاله که با عنوان «زنبورها غذاهای حاوی آفت‌کش‌های نیکوتین‌مانند را ترجیح می‌دهند» در شماره ۷ مه ژورنال نیچر به چاپ رسیده، دانشمندانی از دانشگاه نیوکاسل، دانشگاه آکسفورد و کالج ترینیتی دوبلین در ایرلند، نشان دادند که زنبورها محلول‌های قندی آغشته به آفت‌کش‌های ایمیداکلوپرید (imidacloprid) و تیامتوکسام (thiamethoxam) را ترجیح می‌دهند که این می‌تواند سبب ایجاد وابستگی به این مواد شیمیایی در آنها شود.
در همین شماره از ژورنال نیچر، پس از مقاله فوق، مقاله دیگری با عنوان «آغشته کردن بذرها به یک حشره‌کش نئونیکوتینی تاثیر سوئی روی زنبورهای وحشی می‌گذارد» به چاپ رسیده است. این به عنوان قطعی‌ترین مدرکی که نشان می‌دهد گروهی از آفت‌کش‌ها به نام نئونیکوتینوئیدها به جمعیت‌های زنبورهای وحشی- شامل زنبورهای مخملی و زنبورهای تک‌زی- آسیب می‌زنند، تایید شده است. دانشمندان دانشگاه لوند در سوئد نخستین آزمایش موفق خارج از آزمایشگاه را درباره تاثیر نئونیکوتینوئیدها روی زنبورها انجام دادند و دریافتند که جمعیت‌های زنبور وحشی در اطراف کشتزارهایی که از این مواد در آنها استفاده شده نصف شده است. در حضور این مواد رشد کندوهای زنبور مخملی متوقف و ملکه‌های کمتری تولید شد. اما در این پژوهش شواهدی یافته نشد که نشان دهد زنبورهای عسل که مقاوم‌ترند و از آنها برای گرده‌افشانی محصولات بسیاری استفاده می‌شود، تحت تاثیر قرار گرفته باشند.
دکتر مای راندولف (M.Rundlöf)، نویسنده نخست این پژوهش، تاثیر این مواد روی زنبورهای وحشی را «هولناک» توصیف می‌کند. او می‌گوید «به نظر من در بحث تاثیرگذاری نئونیکوتینوئیدهای به کار رفته در مناطق کشاورزی روی زنبورها، این یافته از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.» دیو گولسون (D.Goulson)، متخصص زنبورها در دانشگاه ساسکس انگلستان که در این پژوهش شرکت نداشته، این یافته‌ها را تحسین کرده و آنها را بسیار معنادار خوانده است. او می‌گوید «در این برهه زمانی دیگر قابل قبول نیست که کسی بگوید کاربرد نئونیکوتینوئیدها در کشاورزی تاثیری روی زنبورهای وحشی ندارد. این مقاله گام بزرگی در جهت روشن کردن بحث نئونیکوتینوئیدهاست… این نخستین آزمایش با شرایط کاملا طبیعی و واقع‌گرایانه و همچنین تکرارشده و تاییدشده است، یک شاهکار تاثیرگذار.»
معلوم شده آزمایش‌های میدانی که پیش از این درباره نئونیکوتینوئیدها انجام شده ناکافی است. به همین دلیل مهلت قانونی کنونی اتحادیه اروپا برای استفاده از گروهی از نئونیکوتینوئیدها در مورد انواع خاصی از محصولات کشاورزی، به‌ویژه از سوی دولت انگلستان، مورد انتقاد قرار گرفته است. مبنای این انتقادات آن بوده که شواهد میدانی چندانی از تاثیر سوء نئونیکوتینوئیدها روی جمعیت‌های زنبور در دست نیست. نیک فون وستنهولتس (N.von Westenholz)، مدیرعامل «انجمن حفاظت از محصولات کشاورزی» که نماینده دو شرکت تولیدکننده نیکوتینوئیدها، Bayer و Syngenta است، می‌گوید «گذشته از آنکه شواهد واقعی چه چیزی را نشان می‌دهند، جدیدترین مقاله‌هایی که در نیچر چاپ شده‌اند باید در زمینه مبارزه‌ای که برای بی‌اعتبار کردن آفت‌کش‌های نئونیکوتینوئیدی در جریان است نگریسته شوند.» به گفته او نتایجی که راندولف به دست آورده قابل تردید است زیرا مقدار آفت‌کشی که او در گرده‌های روی زنبورها یافته بیشتر از مقداری که در پژوهش‌های قبلی پیدا شده نیست، و این نشان می‌دهد که راندولف به جای استفاده از بذرهای صنعتی استاندارد خودش محصولات را به این مواد آغشته کرده است. راندولف پاسخ داده که کلزای بررسی‌شده در این پژوهش طبق دستور سازندگان آفت‌کش‌ها به این مواد آغشته شده است.
یک سخنگوی شرکت غول بایر که سازنده مواد شیمیایی کشاورزی است، گفته «شرکت بایر خوشحال است که این پژوهش سوئدی بار دیگر نشان داده که هنوز هیچ مدرکی از تاثیرگذاری نئونیکوتینوئیدها روی کلنی‌های زنبور عسل در شرایط طبیعی واقعی در دست نیست، که این با پژوهش‌هایی که پیش از این منتشر شده‌اند سازگار است.» با این حال شرکت بایر از روش آزمایش راندولف انتقاد کرده و گفته در این بررسی هیچ مدرکی به دست نیامده که این آفت‌کش تلفات زنبورها را افزایش می‌دهد. راندولف گفته این آزمایش میدانی به اندازه کافی حساس نبوده که چیزی کمتر از ۲۰ درصد افت توان کلنی را تشخیص دهد. کلنی‌های زنبور عسل از کلنی‌های زنبور وحشی بزرگ‌ترند و زنبورهای کارگر بسیار بیشتری دارند و این به معنای آن است که زمان بیشتری طول می‌کشد تا نیکوتینوئیدها روی کندوهایشان تاثیر بگذارند. دکتر کریستوفر کانلی (C.Connolly) از پژوهشگاه پزشکی دانشگاه داندی در اسکاتلند، می‌گوید «برای تشخیص کمبودهای به وجود آمده در کلنی‌های زنبور عسل دوره‌های بسیار طولانی‌تری لازم است.» به گفته او مدرک تاثیرگذاری این مواد روی زنبورهای مخملی «پیشرفت بزرگی» بود.
در پژوهش دیگر گروهی از دانشگاه نیوکاسل در انگلستان کشف کرده‌اند که زنبورها نمی‌توانند حضور نیکوتینوئیدها را در مقدایر کم تشخیص دهند. درواقع در مورد نوع آفت‌کش، زنبورها معمولا ساکارز آغشته به سم را ترجیح می‌دهند. دانشمندان تصور می‌کنند که این مواد شیمیایی، که ساختمان مولکولی‌شان شبیه نیکوتین است، می‌توانند بر مراکز پاداش مغز زنبورها همان تاثیری را بگذارند که کشیدن سیگار روی مغز انسان می‌گذارد. پروفسور جرالدین رایت (G.Wright) که سرپرستی این پژوهش را به عهده داشت، می‌گوید که تاثیر اعتیادآور این مواد چیزی نیست که آنها آزمایش کرده باشند، بلکه فقط یک فرضیه است. او می‌گوید «این مواد نیز همچون نیکوتین اساسا ویژگی‌های پاداش‌دهنده محلول ساکارز را تقویت می‌کنند و زنبورها به نظرشان می‌رسد که این محلول لذت‌بخش‌تر است و به همین دلیل به همان تیوب غذا بازمی‌گردند تا مقدار بیشتری از آن بنوشند.» بررسی‌های قبلی نشان داده‌اند که مغز رات به نیکوتینوئیدها واکنش مشابهی نشان می‌دهد. رایت می‌گوید می‌گوید مطمئن است که شواهد ناتوانی زنبورها در تشخیص طعم نئونیکوتینوئیدها در آزمایش‌های میدانی نیز تکرار و تایید خواهد شد. این در تضاد با ادعاهای دولت انگلستان و دیگران است که زنبورها می‌توانند انتخاب کنند و از گیاهان غیرمسموم گرده جمع کنند.
کانلی می‌گوید «خیلی جالب است ببینیم که آیا همانطور که انسان به مرور به نیکوتین معتاد می‌شود، این حشرات نیز با گذشت زمان و به تدریج به نئونیکوتینوئیدها معتاد می‌شوند یا نه. با توجه به اینکه نئونیکوتینوئیدها معمولا در محیط‌های کشاورزی ما در همین سطح یافته می‌شوند، این اتفاق ممکن است تا حالا افتاده باشد.» صنعت آفت‌کش مدعی شده که حتا اگر ترجیحی هم وجود داشته باشد، این مواد هیچ تاثیری روی سلامتی زنبورها ندارند. فون وستنهولتس می‌گوید «آنچه اهمیت دارد این نیست که آیا زنبورها این محصولات کشاورزی را کمی ترجیح می‌دهند یا نه، بلکه این است که مقادیری از آنها که در مزارع به کار می‌روند هیچ تاثیری روی سلامتی آنها ندارد.» گولسون می‌گوید حتا پیش از آنکه این دو پژوهش جدید منتشر شوند، «انبوهی از شوهد وجود داشت که با قطعیت زیاد نشان می‌دادند قرار گرفتن زنبورها در معرض نئونیکوتینوئیدها در مقادیری که در کشتزارهای واقعی به کار می‌روند، آسیب قابل توجهی به آنها وارد می‌کند.»
Guardian, Apr.22, 2015